සීනි සහ තිරිගු පිටි ආනයන සීමා සහ බදු සංශෝධන නිසා සමාගම් අසීමිත ලාභ ලැබීමත් රටට බදු මුදල් අහිමිවීමත් පිළිබද අවධානය යොමුකර ඒවා අයකර ගැනීමට ඇති හැකියාව සම්බන්ධයෙන් විමර්ශනයක් සිදු කරන ලෙස ක්‍රම සහ විධි පිළිබද කාරක සභාව විසින් දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුවට උපදෙස් ලබා දෙන ලදී.

පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී පාඨලී චම්පික රණවක මහතාගේ ප්‍රධානත්වයෙන් පාර්ලිමේන්තුවේ ක්‍රම සහ විධි පිළිබඳ කාරක සභාව පෙරේදා (15) රැස්වූ අවස්ථාවේදී මේ පිළිබදව අවධානය යොමුවූ අතර දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුවේ නිලධාරීහු මෙම රැස්වීමට කැදවා තිබිණි.

2020 ඔක්තෝබර් මස සීනි සඳහා වන වි‍ශේෂ වෙළඳ භාණ්ඩ බද්ද රු. 50 සිට ශත 25 දක්වා අඩු කිරීමෙන් බිලියන 16කට ආසන්න විශාල අනීතික ලාභයක් ලබා ඇති බවත් ඒ සම්බන්ධ විගණන වාර්තාවක් මගින් පෙන්වා දී ඇති බවත් ඊට අදාළ සමාගම් සම්බන්ධයෙන් තක්සේරුවක් සිදු කොට දේශිය ආදායම් පනත අනුව නිසි බදු අය කර ගැනීමට කටයුතු කරන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය.

තිරිඟු පිටි සමාගම් 2ක් බිලියන ගණන් අයුතු ලාභ උපයලා

එසේම මෙරටට තිරිගු ආනයනය කොට පිටි සකස්කරන ප්‍රධාන සමාගම් දෙකට හැර අනෙක් සමාගම්වලට තිරිගු පිටි ආනයනය රජය විසින් පසුගිය අගෝස්තු මාසයේදී තහනම් කිරීම නිසා පිටි නිෂ්පාදනය කළ ප්‍රධාන සමාගම් දෙකක් විශාල පිටි තොග ප්‍රමාණයක් රැස් කරගත් බව සභාපතිවරයා පෙන්වා දුන්නේය. අනතුරුව මාස කිහිපයකින් තිරිගු පිටි සදහා රු.16ක බද්දක් පැනවීමත් එමගින් එම සමාගම් ද්විත්වය විශාල ලාභයක් ලැබීම හේතුවෙන් මෙරටට ජනතාවට හිමිවිය යුතු බදු සහනයන් නොලැබී යන බවත් ඒ මහතා පැවසීය.

තවද පසුගිය නොවැම්බර් 1 දින සීනි බදු වැඩි කිරීමට පෙර ඊට ආසන්නම කාලයේදී එනම් 2023 ඔක්තෝබර් අග පමණ වන විට අසාමාන්‍ය ලෙස සීනි ටොන් 8500ක් පමණ ආනයනය කොට ඇති බවත් ඉන් පසු සීනි බදු රු.50 දක්වා වැඩි වීම සිදු වී ඇති බවත් සභාපතිවරයා පෙන්වා දුන්නේය. සාමාන්‍යයෙන් මාස‍යකදී සීනි ගෙන්වා ඇත්තේ ටොන් 2000ක ප්‍රමාණයක් වුවද බදු වැඩි කිරීමට ආසන්න කාලයේදී මෙසේ අසාමාන්‍ය ප්‍රමාණයක් ගෙන්වා ඇත්තේ බදු වැඩි වන බවට තොරතුරු ආනයනකරුන්ට ලැබීම නිසා බවට සාධාරණ සැකයක් මතු වන බවත් මෙහිදී සභාපතිවරයා වැඩිදුරටත් පෙන්වා දුන්නේය. මේ අනුව මේ සම්බන්ධව අදාළ දත්ත මුදල් අමාත්‍යාංශයෙන් ලබාගෙන මෙම සමාගම් විසින් ලබා ගෙන ඇති අයථා ලාභය නිසි පරිදි තක්සේරු කර නිසි බදු අය කර ගන්නා ලෙස නිර්දේශ කළේය.

පසුගිය කාරක සභා රැස්වීම්වලදී දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුව වෙත ලබා දුන් නියෝග ක්‍රියාත්මක කිරීමේ ප්‍රගතිය සම්බන්ධයෙන් මෙහිදී අවධානය යොමු වූ අතර එහිදී කමිටු සභාපතිවරයා ප්‍රකාශ කළේ කාරක සභාව විසින් පෙර ලබා දී තිබූ නිර්දේශ අතරින් නිර්දේශ 12ට ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුව පාර්ශවයෙන් ප්‍රතිචාර ලබාදී නොමැති බවයි. රාජ්‍ය අදායමට මෙන්ම ජනතාවට වගකියන ප්‍රධානතම ආයතනයක් ලෙස දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුව සතුව සුවිසල් වගකීමක් පවතින බැවින් පවතින දුර්වලතා කඩිනමින් සකසා නිවැරදි මාවතට යොමු වීමේ අවශ්‍යතාව කාරක සභා සභාපතිවරයා අවධාරණය කළේය.

දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුව සඳහා තවමත් ස්ථිර ප්‍රධානියෙක්/කොමසාරිස් ජෙනරාල්වරයෙක් පත් කොට නොමැති වීම පිළිබදවද අවධානය යොමු විය.

දැනට දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුව විසින් භාවිතයට ගන්නා RAMIS පරිගණක පද්ධතියට බදු ගෙවන්නන් විසින් ස්වයං තක්සේරු ක්‍රමය (Self-Assessment) යටතේ සිදු කරන බදු වාර්තා ජූනි 1වැනි දිනට පෙර සමාලෝචනය කිරීම සම්බන්ධ නිර්දේශය පිළිබදව දීර්ඝ ලෙස සාකච්ඡා විය. ඒ ඔස්සේ දෙපාර්තමේන්තු නිලධාරීන් විසින් සිදු කරන තක්සේරු කරන ක්‍රියාවලියේ 2018-19 කාල සීමාවට අදාළ කොටස නිම කොට ඇති අතර, 2019-20 කාල සීමාව යාවත්කාලීන කිරීමේ කටයුත්ත දැන් සිදු කරගෙන යන බව දෙපාර්තමේන්තුව මෙහිදී සඳහන් කළේය.

රු.ට්‍රිලියනයක බදු ගෙවීම පැහැර හැරලා!
මෙහිදී කාරක සභා සභාපතිවරයා සඳහන් කළේ, නොගෙවා පැහැර හැර ඇති බදු ප්‍රමාණය රු.ට්‍රිලියනයක් පමණ වන බවත්, ඉන් දැනට එකතු කර ගත හැකි තත්ත්වයේ ඇති බදු  ප්‍රමාණය රු.බිලියන 175 ක් පමණ වන අතර, රාජ්‍ය සේවකයන්ට වැටුප් ගෙවීමට ප්‍රමාණවත් තරමේ මුදලක බදු අයකර ගත නොහැකිව හිර වී ඇති බැවින් මෙය විසඳා ගැනීම සඳහා ඉක්මන් ක්‍රමවේදයක් අවශ්‍ය බවත් ය. දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුව පාර්ශවයෙන් මෙම බදු තක්සේරු සහ අභියාචනා ක්‍රියාවලිය වේගවත් කිරීමේ ක්‍රමවේදයක් සකස් කිරීමේ වැදගත්කම සභාපතිවරයා මෙහිදී අවධාරණය කළේය.

RAMIS පද්ධතිය නඩත්තු කටයුතු සදහා දෙපාර්තමේන්තුවේම පරිගණක තාක්ෂණික ශිල්පීන්ගේ සහය ලබා ගැනීම, SVAT බදු ගැටලුව, ටියුෂන් පන්ති, නීතිඥ ගාස්තු යනාදියෙන් බදු අයකර ගැනීම සදහා නිශ්චිත ක්‍රමවේදයක් සකස් කිරීම ආදී කරුණු කාරණා සම්බන්ධයෙන් ලබා දී ඇති නිර්දේශ කඩිනමින් ක්‍රියාත්මක කිරීමේ අවශ්‍යතාවද කාරක සභාව මෙහිදී අවධාරණය කළේය.